Κατά καιρούς ακούμε ανθρώπους να χαρακτηρίζουν τους/τις συντρόφους τους ως εντελώς διαφορετικά άτομα, με χαρακτηριστικά που είναι αντιδιαμετρικά αντίθετα με τα δικά τους. Πολλές φορές ακόμη, είναι οι ίδιοι αυτοί άνθρωπου που θα επιχειρηματολογήσουν ότι αυτός είναι ο κανόνας λέγοντας «έτσι είναι, τα ετερώνυμα έλκονται» ή «είμαστε τόσο διαφορετικοί που συμπληρώνουμε ο ένας τον άλλο». Είναι όμως πραγματικά έτσι; Είναι οι σχέσεις τόσο απλές που αρκεί η γενίκευση των νόμων της φυσικής που μάθαμε στο σχολείο;
Οι έρευνες υποστηρίζουν πως όσο περισσότερη είναι η ομοιότητα μεταξύ των συντρόφων, τόσο υψηλότερα είναι τα ποσοστά ικανοποίησης που βιώνουν οι σύντροφοι μέσα από τη σχέση τους.
Η εξωτερική εμφάνιση
Οι άνθρωποι οι οποίοι μοιράζονται τα ίδια ή παρόμοια εξωτερικά χαρακτηριστικά μοιράζονται μια εντονότερη έλξη καθώς νιώθουν το συναίσθημα της οικειότητας ήδη απλά κοιτάζοντας ο ένας τον άλλον. Η ομοιότητα στην σωματική κατάσταση παίζει εξίσου σημαντικό ρόλο. Ένα άτομο το οποίο γυμνάζεται τακτικά και ακολουθεί μια υγιεινή διατροφή είναι περισσότερο πιθανό να γοητευτεί από έναν άνθρωπο με το ίδιο lifestyle. Ένας λάτρης του καναπέ και του delivery θα προτιμήσει να έχει δίπλα του έναν άνθρωπο με τις ίδιες «αγάπες». Οι παραπάνω επιλογές δίνουν στα άτομα την αίσθηση ότι είναι στο ίδιο επίπεδο, συμβαδίζουν, νιώθουν άνετα, δεν πιέζονται και μοιράζονται την ικανοποίηση από τις επιλογές τους.
Κάποιες φορές ακόμη η επιλογή του συντρόφου έχοντας ως κριτήριο την εξωτερική εμφάνιση μπορεί να λειτουργεί καθυσηχαστικά σε μία σχέση. Η εκτίμησή μας για την δική μας εξωτερική εμφάνιση έχει σημαντικό ρόλο στην επιλογή του/της συντρόφου μας. Η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας («είμαι όμορφος/όμορφη, δεν είμαι τόσο όμορφος/όμορφη») οδηγεί στην επιλογή συντρόφου που θα κυμαίνεται σε ίδια επίπεδα ώστε να αποφύγουμε αρνητικές σκέψεις όπως «θα τον/την φλερτάρουν πολλοί – άρα κινδυνεύω» ή «τι θα πουν οι άλλοι όταν μας δουν μαζί – ντρέπομαι».
Ηθικές Αξίες και Συμπεριφορά
Άτομα που συμμερίζονται τις ίδιες αξίες, όπως είναι η πίστη στο θεσμό της οικογένειας, η εντιμότητα, η αξιοπρέπεια, η ειλικρίνεια, ο σεβασμός, τείνουν να δημιουργούν βαθύτερους και πιο στερεούς δεσμούς. Η υιοθέτηση παρόμοιας συμπεριφοράς, στάση ζωής και χειρισμού καταστάσεων ενδυναμώνει τη σχέση του ζευγαριού καθώς προάγεται η αίσθηση της ομαδικότητας και της αλληλοϋποστήριξης. Το αποτέλεσμα της από κοινού δράσης προάγει την επίλυση προβληματικών καταστάσεων που μπορεί να προκύψουν μέσα σε μια σχέση με μεγαλύτερη ευκολία και μικρότερα κόστη, όπως είναι το κλάμα, η ευερεθιστότητα, και η συναισθηματική απομάκρυνση του ενός από τους δύο συντρόφους. Για παράδειγμα, η από κοινού απόφαση για χρήση του διαλόγου για επίλυση των καυγάδων, χωρίς να επιτρέπουν στους εαυτούς τους να ξεφύγει πολύ η συμπεριφορά τους, ή χωρίς ο ένας από τους δύο να κλείνεται στον εαυτό του, μειώνει τόσο την ένταση όσο και τη διάρκεια του εν λόγω προβλήματος.
Δημογραφικά Χαρακτηριστικά
Όσο πιο κοντά είναι δύο άτομα βάσει της χρονολογικής τους ηλικίας, τόσο περισσότερο πιθανό είναι να μοιράζονται ίδιες ή παρόμοιες πεποιθήσεις, προτιμήσεις, γνώμες, ενδιαφέροντα και να έχουν ανατραφεί με τις ίδες αρχές, καθώς το ηλικιακό χάσμα είναι αρκετά περιορισμένο. Ταυτόχρονα σημαντικό ρόλο παίζει το μορφωτικό επίπεδο ή η εκπαίδευση που έχουν λάβει τα άτομα – όσο πιο «κοντά» βρίσκονται μεταξύ τους, τόσο πιθανότερο είναι να έχουν καλλιεργήσει ισομερώς τις γνωστικές τους (μνήμη, προσοχή) αλλά και αντιληπτικές τους ικανότητες (ενσυναίσθηση) που με τη σειρά τους προάγουν την καλύτερη επικοινωνία του ζευγαριού.
Πολιτισμικά Χαρακτηριστικά
Η συμφωνία και η από κοινού πίστη σε μια θρησκεία, ήθη και έθιμα προάγει την αίσθηση της ομαδικότητας και την καλύτερη επικοινωνία του ζευγαριού. Το ζευγάρι έχει κοινή συνισταμένη σε αρκετά θέματα και υπάρχει αλληλοκατανόηση και υποστήριξη. Αντιθέτως, στην περίπτωση που μόνο ένας εκ των δύο είναι βαθιά θρησκευόμενος ή τηρεί τα ήθη και τα έθιμα τότε θα προκύψουν σημαντικά θέματα που αφορούν τομείς όπως η συμμόρφωση ή όχι σε κανονισμούς της θρησκείας (εορτές, νηστεία), η ανατροφή των παιδιών, οι σεξουαλικές επαφές και η απελευθέρωση γύρω από το θέμα της σεξουαλικότητας, η συγκέντρωση σε οικογενειακά τραπέζια κατά τις γιορτινές περιόδους, κλπ.
Χαρακατηριστικά προσωπικότητας
Σύμφωνα με το μοντέλο των 5 Μεγάλων Παραγόντων προσωπικότητας «Η μεγάλη πεντάδα» διακρίνονται κύριοι τύποι προσωπικότητας ανάλογα με τα επίπεδα νευρικότητας, εξωστρέφιας, πνευματικής διαθεσιμότητας, της καλής προαίρεσης και τις ευσυνειδησίας. Παρά το γεγονός ότι η Μεγάλη Πεντάδα δεν είναι σε θέση να κατηγοριοποιήσει επαρκώς όλες τις προσωπικότητες, για την περιγραφή των μεταξύ σχέσεων ενός ζευγαριού είναι ίσως αρκετή για να μας δώσει μια εικόνα. Σύμφωνα με την παραπάνω ταξινόμηση, σύντροφοι που μοιράζονται υψηλή βαθμολογία σε όμοια χαρακτηριστικά, όπως είναι αυτό της ευσυνειδησίας (το άτομο που φέρει αυτό το χαρακτηριστικό είναι πιο ευσπλαχνικό, καλόκαρδο, συγχωρητικό, πρόθυμο, έμπιστο και σαφές), τείνουν να δηλώνουν μεγαλύτερα ποσοστά ικανοποίησης τόσο στη σχέση τους όσο και στο γάμο τους. Αντιθέτως, άτομα που μοιράζονται νευρωτικά χαρακτηριστικά (ανησυχία, ανασφάλεια, υποχόνδριαση, ανασφάλεια, αίσθηση ανεπάρκειας, ουτοπικές ιδέες, ορμές και δυσπροσαρμοστικές αποκρίσεις), δηλώνουν λιγότερο ικανοποιημένα στι σχέση τους και ίσως εμφανίζουν μια αύξηση στην πιθανότητα διαζυγίου. Γενικά, φαίνεται να υπάρχουν και μελέτες που να μην συσχετίζουν απόλυτα την προσωπικότητα με την ικανοποίηση που λαμβάνουν τα άτομα μέσα από τη σχέση τους, αλλά αυτό ίσως οφείλεται και στη δυσκολία σχεδιασμού μιας μελέτης που θα μπορεί να κατηγοριοποιεί τις προσωπικότητες του ατόμου και να επεκτείνεται στα κοινά χαρακτηριστικά και στις διαφορές που μπορεί να εντοπίζονται και πέρα από την Μεγάλη Πεντάδα.
Το στυλ του γονέα
Υπάρχουν και κάποια ακόμη χαρακτηριστικά που φαίνεται να παίζουν ρόλο και εστιάζονται κυρίως γύρω από το θέμα της ανατροφής των παιδιών και της διατήρησης του νοικοκυριού. Όταν από κοινού δύο σύντροφοι υιοθετούν παρόμοια προσέγγιση ως προς την οικονομική οργάνωση και διαχείρηση των υποχρεώσεων απένταντι προς την οικογένειά τους, φαίνεται να διατηρούνται σε χαμηλά επίπεδα οι εντάσεις, η νευρικότητα, η ανασφάλεια για το μέλλον και το άγχος. Αν για παράδειγμα και οι δύο συμφωνήσουν ότι θα αποταμιεύσουν ή δεν θα αποταμιεύσουν χρήματα για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, το ζευγάρι έχει την αίσθηση της ασφάλειας καθώς και οι δύο είναι αφοσιωμένοι στον στόχο τους. Ως προς τον τρόπο διαπαιδαγώγησης των παιδιών, εάν αυτός έχει συζητηθεί, και έχει αποφασιστεί μια κοινή συνισταμένη τόσο πριν όσο και μετά τον ερχομό του παιδιού τότε το ζευγάρι νιώθει περισσότερο την αίσθηση της συντροφικότητας, της συνεργατικότητας και του ελέγχου της κατάστασης. Παράδειγμα μπορεί να αποτελεί η από κοινού απόφαση για τη μη χρήση της σωματική τιμωρίας ως μορφή επίλυσης προβλημάτων και σωφρονισμού, ή η ανάθεση εργασιών που πρέπει να γίνουν όπως είναι το σκούπισμα, το σφουγγάρισμα ή το πλύσιμο των πιάτων. Το θετικό σε αυτές τις περιπτώσεις, πέρα από τη συνοχή της οικογένειας, είναι ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν με υγιή πρότυπα φαίνεται να αντιλαμβάνονται καλύτερα την έννοια των ορίων, της συντροφικότητας και εξελίσσονται ισορροπημένα άτομα που θα αναζητήσουν το ίδιο από τη σχέση τους όταν ενηλικιωθούν.
Συνεπώς, ίσως τα ετερώνυμα δεν έλκονται στον βαθμό που ακούμε ή πιστεύουμε, χωρίς όμως να σημαίνει ότι δεν υπάρχει ελπίδα. Οι σχέσεις θέλουν δουλειά και αφοσίωση, ασχέτως με τον βαθμό ομοιότητας των συντρόφων. Πάντως, αν είστε σε μια ικανοποιημένη σχέση και είστε όντως αντίθετοι, τότε είναι πολύ πιθανό ότι αν μελετήσετε τους παραπάνω τομείς, θα δείτε ότι οι ομοιότητές σας υπερνικάνε τις διαφορές σας περισσότερο από ότι περιμένατε ποτέ.
Βιβλιογραφία
- Leikas, S., Ilmarinen, V.-J., Verkasalo, M., Vartiainen, H.-L., & Lönnqvist, J.-E. (2018). Relationship satisfaction and similarity of personality traits, personal values, and attitudes. Personality and Individual Differences, 123, 191–198. https://doi.org/10.1016/j.paid.2017.11.024
- Moore, S. M., Uchino, B. N., Baucom, B. R. W., Behrends, A. A., & Sanbonmatsu, D. (2017). Attitude similarity and familiarity and their links to mental health: An examination of potential interpersonal mediators. The Journal of Social Psychology, 157(1), 77–85. https://doi.org/10.1080/00224545.2016.1176551
- Weiten, W., Lloyd, M. A., Dunn, D., & Hammer, E. Y. (2009). Psychology applied to modern life: Adjustment in the 21st century.
Βερόνικα Ιβάκινα Σιώκα 